Châu Ro

Châu Ro ơi..! Xa rừng quê, núi cũ
Tù nơi đây buồn lắm, phải không anh?

                                                 Tố Hữu

Chuyện Kể Năm 2000. Hồi ký Ngục Tù của Bùi Ngọc Tấn. Trích:

Chí Lồng Sếnh không nói. Suốt thời gian ở cùng toán, trừ cái tối xử án con chuột, hắn chỉ nghe một lần Chí Lồng Sến nói. Ðó là một đêm nghe tiếng nai gộ ở thung lũng, Chí Lồng Sếnh trở mình nằm sấp, nhìn ra phía bìa rừng ánh trăng bàng bạc, khe khẽ một mình:

— Con nai về ăn lá sắn non đấy.

Hỏi Ngày Tết có nhớ nhà không, Chí Lồng Sếnh chỉ cười. Chí Lồng Sếnh cười rất đẹp. Mặt trái xoan, răng đều, lông mày thanh mà dài, cong cong. Lông mi rợp. Nhưng khi cười đôi mắt Chí Lồng Sếnh càng buồn. Ðôi mắt u sầu như mắt Châu Ro…

Một đoạn trong “Chuyện Kể Năm 2000” — CKN2000 — của Bùi Ngọc Tấn, Tập 2, trang 160, Nhà Xuất Bản Tuổi Xanh. Truyện tù đày ở miền Bắc Xã hội Chủ nghĩa. Chí Lồng Sếnh là một người tù dân tộc thiểu số. Ðôi mắt buồn của người tù Chí Lồng Sếnh gợi cho tác giả “Chuyện kể năm  2000” nhớ đến “Châu Ro,” tên người tù dân tộc thiểu số trong một bài thơ của Tố Hữu làm từ 60, có thể là làm từ 70 năm xưa, những năm 1938, 1940.

TỐ HỮU năm 30 tuổi và TỐ HỮU năm 60 tuổi.

Rừng Phong, đêm khuya, phòng ấm, đèn vàng, yên lặng. Xa rồi cả trong không gian và thời gian, đã quên nỗi ám ảnh thường trực tôi có trong nhiều năm ở Sài Gòn, thủ đô quốc gia đã mất của tôi, nỗi ám ảnh mỗi đêm trước khi ngủ là trong đêm khuya nghe tiếng đập cửa, bàng hoàng trở dậy, nhìn ra thấy lố nhố bọn đầu trâu, mặt ngựa đến bắt mình đi tù.

Ðêm ở Rừng Phong, xứ người, tôi nằm thoải mái đọc Chuyện Kể Năm 2000. Ðến câu tả người tù trong ngục tù cộng sản có “Ðôi mắt u sầu như đôi mắt Châu Ro..”

Tôi ấp quyển sách lên ngực, mắt nhắm lại, mơ màng: “Châu Ro.. Châu Ro..” Hai âm thanh gợi lên trong tôi một trời kỷ niệm. Lâu lắm, đã 60 năm tôi không nghe hai tiếng “Châu Ro,” tôi  không đọc thấy hai chữ “Châu Ro” trên trang sách, trang báo nào…

Châu Ro ơi.. Xa rừng quê, núi cũ
Tù nơi đây buồn lắm, phải không anh?

Hai câu thơ xưa trở lại với tôi. Tôi tưởng tôi chỉ nhớ được có hai câu đó; tôi đọc bài thơ Châu Ro năm 1946, năm tôi 14 tuổi; từ đó đến nay không một lần tôi đọc lại bài thơ Châu Ro. Tôi mở Ký Ức của tôi  và tôi nhớ:

Châu Ro ơi… Xa rừng quê núi cũ
Tù nơi đây buồn lắm, phải không anh?

Người Mọi già đang mải ngó xa xanh
Với đôi mắt dại đờ trong tuyệt vọng,
Bỗng quay lại, cơ chừng nghe xúc động

Cả một trời thương nhớ dưới chiều đi…
Anh nhìn tôi đau đớn rồi thầm thì:
Ðau cái bụng.. Ui chui cha.. Tức lắm..!

Sáu mươi mùa lá thu tàn rụng, lá thu vàng rơi trên đường đời tôi.. Bài thơ tôi đọc năm tôi mười bốn tuổi – tuổi ngọc, tuổi hồng – đến năm tôi gần đất, xa trời, tuổi đời tôi Bẩy Bó Gập, không ngờ tôi vẫn còn nhớ được từng ấy.

Khi đọc CKN 2000, tôi định viết một vài cảm nghĩ của tôi về tác phẩm của Bùi Ngọc Tấn, nhưng theo  thông lệ kiêm quy luật “tâm viên, ý mã”, hồi ký CKN 2000 nhắc đến Châu Ro — người tù dân tộc thiểu số trong Thơ Tố Hữu – làm tôi nhớ đến bài thơ Châu Ro, từ Châu Ro tôi nhớ đến Tố Hữu.

Anh tôi có hoa tay, viết chữ thật đẹp, anh lại mê sách, mê thơ. Có ông bạn ông anh tôi nói về ông anh tôi:

“Nó mê sách hơn mê gái.”

Trước 1945 anh tôi muợn các tập thơ về nhà chép lại. Nhờ anh, ngay trong tuổi ngày xưa còn bé, tôi đã được đọc nhiều thơ. Tôi đã thuộc lòng nhiều bài Thơ Xuân Diệu, Huy Cận, Vũ Hoàng Chương. Sau ngày 19 Tháng Tám 1945 tôi mới được đọc Thơ Tố Hữu.

Câu thơ làm tôi cảm khái trong bài Châu Ro là câu “Cả một trời thương nhớ dưới chiều đi..”

Nhiều năm sau có những chiều buồn trong tù, tôi nhìn thấy không biết bao nhiêu là Châu Ro ở tù cùng với tôi, tôi cảm thông với các Châu Ro những lúc các anh thấy cả một trời thương nhớ. Và cũng như Châu Ro, trong những ngày tù đày của tôi, có nhiều buổi chiều trong tù tôi thấy cả một trời thương nhớ!

Một bài thơ khác của Tố Hữu – bản ông anh tôi chép tay — đọc từ ngày xa xưa ấy tôi còn nhớ:

Ly Rượu Thọ

Mã Chiếm Sơn buông cương và ngẫm nghĩ,
Ngựa rung bờm vang hí giữa tàn quân.
Ải quân xa bốc khói, đỉnh non gần
Ðã khuất phục dưới lá cờ quân Nhật!
Trán kiêu hãnh lần đầu trông xuống đất,
Mã nghẹn ngào: “Thôi hết… Mãn Châu ơi..!”
Rồi buông cương, nín lặng chẳng nên lời…

Rồi từ đó gươm vàng và võ phục,
Rồi cừu hận và lòng sôi rửa nhục
Mã chôn sâu trong một cuộc đời riêng,
Ðem nhành thơ rủ nhúng suối ưu phiền,
Cốt tráng sĩ khoác mầu tro ẩn sĩ.
Rượu cứ rót cho say sưa, lạc hỉ,
Ðàn cứ vang cho át tiếng đầu rơi!
Dưới gươm thiêng loang loáng ánh xanh trời
Mãn Châu Quốc gượng kêu, lời hấp hối:
— Chiếm Sơn đâu, cứu quốc, Chiếm Sơn ơi..!

Bài thơ Mã Chiếm Sơn không có trong những tập thơ của Tố Hữu. Khi làm bài thơ ấy vào những năm 1941, 1942, những năm đầu cuộc Thế Chiến Thứ Hai, khi quân đội Nhật mới  chiếm Mãn châu, Tố Hữu không nắm vững lập trường giai cấp: Không biết Mãn châu những năm 1940 có Tướng quân Mã Chiếm Sơn thật hay không; và nếu có Mã Tướng Quân thì Tướng Mã có lãnh đạo quân dân Mãn kháng chiến chống quân Nhật xâm lăng hay không, song cứ cho là Mãn châu năm xưa có Mã Chiếm Sơn thật đi, người cộng sản không ủng hộ, không ca tụng Mã Chiếm Sơn vì họ Mã thuộc giai cấp “quí tộc đại địa chủ kiêm sứ quân-lãnh chúa-quân phiệt.” Mã có thể là nhà lãnh tụ của nhân dân Mãn châu chống Nhật nhưng những người cộng sản không đề cao kẻ thù giai cấp của họ. Với những người cộng sản người lãnh đạo cuộc cứu nước Mãn Châu phải là đảng viên cộng sản, hay là nông dân Mãn. Việc Tố Hữu làm thơ ca tụng nhân vật quí tộc Mã Chiếm Sơn là việc những người cộng sản cho là sai lầm.

Tôi chỉ nhớ đoạn đầu bài thơ  Ly Rượu Thọ, tiếp những câu thơ tôi vừa kể là chuyện đến ngày sinh nhật của bà mẹ, Mã Chiếm Sơn dâng bà ly rượu mừng thọ – Me ngồi yên như cốc nước e tràn – Bà cụ hỏi Mã tại sao Mã có thể ăn chơi, đàn hát, rượu, hưởng thụ đàn bà trong lúc đất nước bị ngoại nhân chiếm, nhân dân bị đày đọa, khổ cực. Bà cụ hất đổ ly rượu:

— Rượu thọ ấy, Chiếm Sơn…, là rượu nhục!

Mã Chiếm Sơn thức tỉnh, tổ chức và lãnh đạo cuộc kháng chiến chống Nhật, bài thơ kết:

Và xuân ấy năm ngàn quân của Mã
Ðánh tan xương quân Nhật một sư đoàn..!

Không có mùa xuân nào năm ngàn quân Mãn châu đánh tan xương mười ngàn quân Nhật, nhưng nhằm nhò gì ba cái lẻ tẻ ấy, thơ tuyên truyền có quyền không đúng sự thật, miễn là bài thơ làm nức lòng người đọc, làm cho những anh con Bà Cả Ðọi tưởng bở, tiết vịt hăng lên, xông vào chỗ Chết.

Sau khi Phát-xít Nhật bại trận sẽ có hai việc xẩy ra ở Mãn châu quốc:

Một: Tướng quân Mã Chiếm Sơn sẽ treo cổ bọn bần cố nông Mãn đòi làm chủ ruộng đất.

Hai: bọn Cộng Mãn, dựa vào súng đạn của bọn Nga Cộng, sẽ lôi Mã Tướng quân và toàn gia họ Mã, kể cả  bà mẹ 90 tuổi, ra treo cổ trước chợ.

Ơi.. Những ông bạn tuổi đời Bẩy Bó trở lên lưu lạc, lưu lạc tha hương, sống ở tám phương trời, mười phương đất xa sôi bên trời, góc bể, có ông nào  nhớ trọn hai bài thơ Châu Ro, Ly Rượu Thọ của Tố Hữu hay không?

Ông bạn nào nhớ, làm ơn cho tôi xin. Tôi cám ơn.

Bài thơ Châu Ro cũng không có trong những Tập Thơ Tố Hữu. Trong bài thơ có lời Châu Ro kể:

Có con bò thì Ông bắt mất tiêu
Ðể con đói với vợ nghèo trong núi..

Năm Tố Hữu làm bài thơ Châu Ro, y ở số tuổi 25 đến 30. nhưng y không biết người Thượng không cày cấy, người Thượng không nuôi bò để bò bị Ông Hổ bắt.

Năm năm trời sống quanh quẩn giữa ba bức tường, hai hàng chấn song sắt Nhà Tù Chí Hòa, một câu thơ khác của Tố Hữu thường đến với tôi:

Ðây con tầu im lặng vượt thời gian…

Cuộc sống trong phòng tù chỉ là những chuỗi ngày, đêm, tháng, năm nối nhau, người tù không đi đâu cả trong không gian, người tù chỉ sống qua thời gian. Gọi phòng tù là “con tầu im lặng vượt thời gian” thật hay. Tuyệt. Không biết đây là ý thơ của Tố Hữu hay Tố Hữu lấy ý thơ này từ một bài thơ tù của ai. Cả bài thơ dài tôi chỉ nhớ có một câu:

Ðây con tầu im lặng vượt thời gian..

Tôi tìm nhưng không thấy bài thơ có câu thơ trên trong những tập Thơ Tố Hữu hiện nay tôi có. Ông bạn nào có bài thơ ấy, làm ơn gửi cho tôi.

Câu “đa thọ, đa nhục” tỏ ra thật đúng với những anh cộng sản đầu xỏ Phạm văn Ðồng, Tố Hữu, những anh Cộng không được chết trong thời bọn Cộng toàn thế giới đang hung hăng con bọ xít thừa thắng xông lên những năm 1975, 1980; các anh phải sống lê lết để thấy chủ nghĩa cộng sản bị nhân dân thế giới rủa xả, vứt bỏ, thấy những thần tượng của các anh – Stalin, Lenin..vv.. – bị người đời lôi cổ cho ra nằm ở bãi rác, những lãnh tụ cộng sản mà các anh ca tụng bị người đời phỉ nhổ. Sau 1985, bị hạ bệ, Tố Hữu làm thơ chửi bọn cộng sản Hà Nội là bọn cộng sản giả hiệu:

Anh bộ đội đi mua đồng hồ.
Sợ đồng hồ giả, anh rất lo.
Anh hỏi cô hàng, cô tủm tỉm:
“Giả mà như thật, khó chi mô!”

Bài thơ trên được nhắc đến nhiều trên các báo Việt ở hải ngoại, tôi thấy lạ ở điểm chẳng ông văn nghệ Việt hải ngoại nào  thấy, chỉ ra, cái ngớ ngẩn kiêm vớ vẩn của bài thơ: anh bộ đội đi mua đồng hồ, anh sợ mua phải đồng hồ giả nên anh nhờ cô hàng chỉ dùm, thay vì nói anh yên chí, thật hay giả tôi sẽ chỉ cho, cô hàng lại nói giả mà làm như thật có gì khó đâu.

Ðúng ra bài thơ phải như vầy mới đúng ý;

Anh bộ đội đi bán đồng hồ,
Ðồng hồ anh giả, anh rất lo.
Anh nhờ cô hàng, cô tủm tỉm
“Giả làm ra thật khó chi mô!”

Khi Liên Bang Xô Viết, thành trì của chủ nghĩa vô sản thế giới chưa xụp đổ, Tố Hữu làm thơ ca tụng đời sống nhân dân ấm no, hạnh phúc tuyệt vời trong các nước cộng sản. Sang thăm đất nước anh em vô sản Ba Lan, thấy nông dân Ba Lan dùng ngựa kéo cầy, Tố Hữu làm thơ, bài Em Bé Ba Lan:

Ngựa đã gọi đồng lên hợp tác.
Ðường ta đi tươi đẹp vô cùng.

Những năm 1990, cũng vẫn Tố Hữu, vẫn người cộng sản ấy, làm thơ:

CHO XUÂN HẠNH PHÚC ÐẾN MUÔN NGƯỜI
Báo Sàigòn Giải Phóng Xuân 1997.

Vui sướng thật, ta muốn cao tiếng hát,
Lòng ơi, sao khắc khoải mãi lo âu.
Anh thương binh áo bạc mầu, rách nát
Trên vỉa hè chống nạng đỡ chân đau.
Xóm thợ đó, lều tre, ổ chuột
Làng quê nghèo sơ xác, cháo cầm hơi.
Hỡi em bé đánh giày trong gió buốt
Có no cơm, ấm cật, được vui cười?

Ôi đời vẫn còn rơi bao nước mắt,
Bao bất công còn đau thắt lòng ta.
Sao lắm kẻ gian tà, giấu mặt,
Vàng đầy kho, ngạo nghễ, xa hoa!
Không..! Không thể nhân dân mình khổ thế,
Giặc hung tàn ta đánh đã tiêu tan.
Có lẽ nào dân tộc ta lại để
Cơ đồ ta xây dựng chịu suy tàn?

Ðồng bào ơi, đồng chí chúng ta ơi
Nỗi căm giận hãy tung cơn gió lốc
Quét sạch ngay bầy sâu bọ tanh hôi
Cho nhựa sống mùa xuân này nẩy lộc,
Cho mùa xuân hạnh phúc đến muôn người!

Không phải chuyện tức cười mà là chuyện làm người đọc phát tởm: anh Cộng Già bị chính bọn đồng đảng của anh, bọn Cộng đàn em từng tung hô anh, công kênh anh, nay chúng hạ bệ anh, chúng cho anh xuống chó; anh mất hết quyền lực, anh bị khinh bỉ, anh làm thơ  gọi những tên Cộng đàn em cùng thời với anh là “bọn sâu bọ tanh hôi !”

Kể từ khi Tổ Sư Lê Nin gọi những  đối thủ chính trị của Y là “bọn sâu bọ”, bọn đảng viên cộng sản có thói quen gọi tất cả những người không phải là đảng viên cộng sản là “sâu bọ”. Trong Thơ Tố Hữu bầy sâu bọ không phải là sâu bọ xuông mà là “sâu bọ tanh hôi” – Tố Hữu kêu gọi bọn Cộng – “Cộng chân chính” – và nhân dân nổi loạn lật đổ bọn Cộng đang cầm quyền. Bọn Cộng mà anh cho là “Cộng giả hiệu” đang cầm quyền coi anh chẳng còn ra cái thớ gì nên chúng mặc cho anh nói lảm nhảm.

Thơ Tố Hữu ca tụng Nguyễn Du:

Tiếng thơ ai động đất trời,
Nghe như non nước vọng lời ngàn thu!
Ngàn năm sau nhớ Nguyễn Du
Tiếng thơ như tiếng mẹ ru những ngày!
Hỡi nguời xưa của ta nay
Khúc vui xin được so dây cùng Người.

Tố Hữu nhận Nguyễn Du cùng phe với Y. Em nhỏ lên ba, cụ già chín bó đều biết từ khuya nếu Nguyễn Du mà vô phúc sống và làm thơ ở miền Bắc Xã hội chủ nghĩa vào những năm từ 1945 đến 1960 ông bị bọn cộng sản Việt Nam bỏ tù mút mùa Ðạm Tiên, Tam Hợp kiêm mút chỉ Kiều Thúy, Kiều Vân là cái chắc.

Tiếng thơ ai động đất trời
Nghe như non nước vọng lời ngàn thu.
Ngàn năm sau nhớ Nguyễn Du,
Tiếng thơ như tiếng mẹ ru những ngày…

 Thật cảm khái. Thơ ca tụng Nguyễn Du như thế là nhất. Chỉ có điều là Tố Hữu tưởng bở, chưa chi đã vội mời Nhà Thơ Lớn về chung vui với bọn Y – Nguyễn Du đàn địch vui thú gì nổi khi nhân dân dưới ách cộng sản còn đau khổ, cơ cực gấp ngàn lần thời ông sống hai trăm năm trước – Tôi thấy hai câu thơ cuối trong bài thơ trên của Tố Hữu:

Hỡi người xưa của ta nay
Khúc vui xin được so dây cùng Người.

cần sửa một chữ:

Hỡi nguời xưa của ta nay
Khúc Ðau xin được so dây cùng Người.

Khi có quyền hành, Tố Hữu huyênh hoang khoe cái chế độ gọi là xã hội chủ nghĩa của Y là toàn tốt, là tuyệt đẹp, Y vênh váo mời Nguyễn Du về Hà Nội so dây gẩy khúc đàn Vui với Y. Khi ấy Y nói với Nhà Thơ:

“Nhân dân Việt Nam dưới chế độ xã hội do Ðảng chúng tôi dựng lên sung sướng lắm, no ấm lắm lắm, tư do, hạnh phúc lắm lắm, không một ai khổ cả, mời Thi sĩ về vui với nhân dân.”

Ðến khi mất quyền hành, bị khinh bỉ, cũng anh Tố Hữu ấy làm thơ than thở nhân dân miền Bắc xã hội chủ nghĩa khổ hơn chó. Y quên rằng so với đời sống của nhân dân Thái Lan, Ðài Loan, Nam Dương thì đời sống của nhân dân Việt Nam hiện nay quá thấp, quá khốn nạn, nhưng trong thời bọn Trường Chinh, Lê Duẩn, Tố Hữu nắm quyền đời sống nhân dân Việt không phải là khổ cực gấp trăm mà là gấp ngàn lần đời sống của nhân dân Việt thời Xã hội Chủ nghĩa Giả Cầy hiện nay.

Nếu hồn thiêng của Nguyễn Du có về thăm đất nước, thấy nhân dân Việt Nam quằn quại trong gông cùm cộng sản, Nguyễn Du chỉ có thể khóc!